ایران‌گرایی در تاریخ‌نگاری محلی عصر ناصری

در عصر ناصری، با طرح دربار و با هدف ثبت قلمرو جغرافیایی ایران، شمار زیادی تاریخ محلی نوشته شد. این آثار در نگاه نخست، تداوم گفتمان سنت تاریخ‌نگاری محلی و بازتاب هویت‌های بومی مناطق مختلف جغرافیایی ایران هستند، اما با نگاه عمیق‌تر به فرایند تکوین این طرح بزرگ، باید آن را کوششی آگاهانه و توأم با حس وطن‌دوستی از سوی درباریان و نخبگان فرهنگی برای ثبت و تحدید قلمرو سیاسی عصر قاجار در ذیل «ایران»، به‌عنوان وطن تحلیل کرد. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی - تحلیلی، با تکیه بر منابع و پژوهش‌های تاریخی به این پرسش‌ها پاسخ داده است که چه عواملی در دورۀ ناصری سبب نگارش تاریخ‌های محلی با رویکرد ایران‌گرایانه شد؟ و چه اشخاص و نهادهایی و با کدام رویکرد، در تدوین تاریخ‌های محلی ایران‌گرایانه نقش داشتند؟ یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که سه فرایند تاریخی نهضت بازگشت ادبی، تحولات علمی جدید و سیاست تمرکزگرایی دولت قاجاریه سبب توجه و بازنگری دربار و نخبگان، دربارۀ تصور ایران به‌عنوان وطن ایرانیان گردید. این تحولات سبب نگارش تاریخ‌‌های محلی با تمرکز بر ثبت حدود و ثغور جغرافیایی ایران شد.